WORLD
PHILOSOPHICAL FORUM
THE
CONTRIBUTION OF CLASSICAL PRACTICAL PHILOSOPHY TO THE DEVELOPMENT OF A SENSE OF
GLOBAL RESPONSIBILITY IN RELATION TO MAJOR INTERNATIONAL PROBLEMS
THE TRAUMA
OF WAR
Practical
philosophy is any philosophy whose ideas guide us in life or help us face it
more maturely. Practical philosophy is distinguished from theoretical
philosophy which sees knowledge as an end in itself (knowledge for knowledge's
sake). Theoretical philosophy is e.g. Epistemology, Ontology, etc. Practical
philosophy includes the philosophy of life, Valuation and Ethics. Philosophy
must have the ability to communicate with a wider audience if it is to have a
social mission, to be socially useful. It is necessary to put aside the
prejudice that philosophy is reserved for a few people.
It is
obvious that today we live in a social reality which I characterize as
intellectually mediocre, but in which people live, whose very nature and their
life choices make them see the darkness with bright eyes.
And I
explain exactly this position of mine, referring to the weak spiritual reality
in which we live, first of all aiming at the way in which our society still
solves its serious problems. War and violence. The power of the material
experiencer and the "justice of power"
A permanent
wound unhealed, which stems from ignorance, lack of spiritual formation,
attachment to material goods, worship of temporary human glory and fixation on
all futility of certainty about truth.
Man is born
into a world that pre-exists, and is equipped (by nature and the family) to
live in an "environment" biological, psychological, social preformed
by persons and events that he has neither the possibilities nor the means to
check.
Our anxiety
increases when, observing the society we live in, we do not find a way out of
the impasse of corruption. But even more so when we realize the indifference to
people, the insensitivity to a humanity that suffers and oscillates between
opulence and starvation, between advanced graduate degrees and illiteracy,
between fundamentalist dogmatism and skepticism, between moralism and
immorality, the fall of values and the spiritual upliftment.
At a time
of great suffering, injustice and the projection of power in the field of
social confrontations, in the absence of high spiritual potential and actions
in favor of bloodless dialogue and peaceful coexistence, the demand for a
lasting and permanent solution in a field of virtue is raised, through a
projection of a highland intellect.
So how can
practical philosophy heal the wound of war and soften the dishonorable - for
human mental superiority - resort to "justice by the sword?"
There is a
lawlessness in the scope of the influence of philosophical thought in relation
to major international problems and especially the impasse of war. And this
range extends from the zero of apathy caused by the indifference of the sense
of security to the excellence of the intervention in favor of justice which is
brought about by the spirit of mutual respect and understanding.
And all
this, of course, can be the subject of teaching. But their application?
The
solution to the issue at hand is - in my opinion - recourse to empirical
knowledge. We philosophize and reflect on key questions about the futility of
warfare, without losing touch with the outcome of our choice. The contact - if
I may use that word - of the man with a small amount of understanding of what
war means, not by marching on the battlefields, but by keeping the mind alert
through the personal example of the mystic with his mystic and constant contact
of the mystery with human values. This of course requires an excellent
receiver, and an even more gifted transmitter. At the time of trial, the man
who hibernates will be sent not to "philosophy", but to
"philosophers". That is, those who, apart from their lofty meanings
and difficult conceptual positions, who have very little to say to us to
support and comfort us in the time of pain and division, must - from the outset
- have clearly demonstrated to us, the result of the action of the decisions we
will make, through their personal experience and through the "touch"
on the result of our potential actions, rather than from their personal
studies. Ultimately only "man" can save man, not the book itself. And
this "man", the helper, does not need to have always been engrossed
in books; it is enough that life has taught him with its pain (If it happens to
be both, even better). These helpers may be colleagues, acquaintances of the
last hour, elderly relatives – or teachers, forgotten friends, confessors...
There is a
supremely composed, lasting and lucid revelation that blows in the form of
stillness, in the form of contemplation, when the shriek of pain visits and
strikes the inner peace of our soul. As I look at her, I notice that all our
first choices dance with her, leaving no room for misinterpretation of the
symbol of their truth. In that scented breeze that the choice of clear reading
brings, pain and tension and strife fade away or are hidden under the bright
soft rustle of memory. And if they decide to go out into the world—with the
poison of discord and the fire of ignorance firmly in hand—their real false
nature will betray them as the luminous revelation of truth will have already
made their bodies transparent and truly visible. their purpose. And as it
wanders our intellect and our senses through a colorful universe of various
moral quests and momentary choices, we are suddenly immersed in a sea of
clear answers, revelations and spiritual flashes. And it is not the sea that
appeared completely suddenly in front of our surprised eyes, but the magic
touch of the wise decision that opened the landscape before us and lit up with
the distinctive blue color of the sea.
For
example, the concept of justice is a supreme spiritual dimension where it takes
the shape of the carrier of the idea it serves and thus, we constantly
disagree, not so much about the concept of justice but more about the
perspective of perception.
It is
therefore of no use to have a Philosophy that theorizes from the seat, but we
must constantly invent practical ways of deepening the experience of its truth.
Philosophy is a supreme mental need of man that affects and improves our soul.
However, the confirmation of its truth is purely a matter of internal dialogue
precisely at the time of its empirical imprinting. So Philosophical thought
contributes the most to the development of a sense of Universal responsibility
in relation to the major problem of war, which I am examining here, but
everything begins with the individual and the awareness of the truth.
I am one of
those who argue that a "cuckoo brings Spring" believing very much in
the power of the influence on society of a spiritually healthy character. And
the act of this and other people for the common good is the highest form of
Philosophy.
The image
of the yoke. The sight of a city whose inhabitants are obsessed with moral
principles and values and,
in contrast, the same view of the city where
its inhabitants resort to fighting each other.
Let there
be no refuge for the learned sage, full of despair and timidity, to answer you
with the famous words of a well-known tragedy: "Ah! I have studied
philosophy, law and medicine, and theology systematically with fervent effort.
To! yet standing here, I poor madman, 'and I'm as awake as before!' (Goethe's
"Faust", part I, night).
Thank you
very much for your kind attention.
ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ ΦΟΡΟΥΜ
Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΚΛΑΣΙΚΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΤΗΝ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΙΣΘΗΜΑΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΜΕΙΖΟΝΑ ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
ΤΟ ΤΡΑΥΜΑ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Πρακτική φιλοσοφία είναι κάθε φιλοσοφία που οι ιδέες της μας
προσανατολίζουν στη ζωή ή μας βοηθούν να την αντιμετωπίζουμε με μεγαλύτερη
ωριμότητα. Η πρακτική φιλοσοφία διακρίνεται από τη θεωρητική φιλοσοφία που
βλέπει τη γνώση ως αυτοσκοπό (η γνώση για τη γνώση). Θεωρητική φιλοσοφία είναι
π.χ. η Γνωσιολογία, η Οντολογία κ.λπ. Η πρακτική φιλοσοφία περιλαμβάνει τη
φιλοσοφία της ζωής, την Αξιολογία και την Ηθική. Η φιλοσοφία πρέπει να έχει την
ικανότητα να επικοινωνεί με ένα ευρύτερο κοινό, αν θέλει να έχει κάποια
κοινωνική αποστολή, να είναι κοινωνικά χρήσιμη. Είναι ανάγκη να παραμεριστεί η
προκατάληψη ότι η φιλοσοφία προορίζεται για λίγους ανθρώπους.
Είναι ολοφάνερο πως σήμερα ζούμε σε μια κοινωνική
πραγματικότητα την οποία χαρακτηρίζω πνευματικά μέτρια, μέσα στην οποία όμως,
ζουν άνθρωποι, που η ίδια η φύση τους και η επιλογές της ζωής τους, τους κάνουν
να βλέπουν το σκοτάδι με φωτεινά μάτια.
Και εξηγώ ακριβώς αυτή τη θέση μου, αναφερόμενος στη ισχνή
πνευματικά πραγματικότητα, μέσα στην οποία ζούμε, καταρχάς στοχεύοντας στον
τρόπο με τον οποίο, ακόμα λύνει τα σοβαρά προβλήματά της η κοινωνία μας.
Πόλεμος και βία. Η ισχύς της υλικής βιωτής και η «δικαιοσύνη της ισχύος»
Ένα διαρκές τραύμα ανεπούλωτο, το οποίο πηγάζει από την
άγνοια, την έλλειψη πνευματικής συγκρότησης, την προσήλωση στα υλικά
αγαθά, την λατρεία της προσωρινής ανθρώπινης δόξης και της
στοχοπροσήλωσης στην πάσα ματαιότητα της βεβαιότητας περί αληθείας.
Ο άνθρωπος γεννιέται σ’ ένα κόσμο που προϋπάρχει, και είναι
εξοπλισμένος (από τη φύση και την οικογένεια) για να ζήσει σ’ ένα «περιβάλλον»
βιολογικό, ψυχολογικό, κοινωνικό προσχηματισμένο από πρόσωπα και γεγονότα που
ούτε τις δυνατότητες έχει ούτε τα μέσα να το ελέγξει.
Η ανησυχία μας αυξάνεται, όταν, παρατηρώντας την κοινωνία
που ζούμε, δεν βρίσκουμε τον τρόπο να βγούμε από το αδιέξοδο της φθοράς. Αλλά
ακόμα περισσότερο όταν αντιλαμβανόμαστε την αδιαφορία για τους ανθρώπους, την
αναισθησία για μια ανθρωπότητα που υποφέρει και κυμαίνεται ανάμεσα στη χλιδή
και την ασιτία, ανάμεσα στα υπερειδικευμένα μεταπτυχιακά και τον αναλφαβητισμό,
ανάμεσα στο φονταμενταλιστικό δογματισμό και τον σκεπτικισμό, ανάμεσα στην
ηθικολογία και την ανηθικότητα, την πτώση των αξιών και την πνευματική ανάταση.
Την ώρα του μεγάλου πόνου, της αδικίας και της προβολής
ισχύος στο πεδίο των κοινωνικών αντιπαραθέσεων, ελλείψει υψηλών πνευματικών
δυνατοτήτων και δράσεων υπέρ του αναίμακτου διαλόγου και της ειρηνικής
συνυπάρξεως, εγείρεται το αίτημα της διαρκούς και μόνιμης λύσεως σε ένα πεδίο
αρετής, μέσω μιας προβολής υψιπετούς διανοίας.
Πως λοιπόν μπορεί η πρακτική φιλοσοφία να επουλώσει το
τραύμα του πολέμου και να λειάνει την ατιμωτική -για την ανθρώπινη ψυχική
ανωτερότητα- καταφυγή στην «δια του ξίφους δικαιοσύνη;»
Υπάρχει μία νομοτέλεια στο εύρος της επίδρασης της
φιλοσοφικής σκέψης σε σχέση με τα μείζονα διεθνή προβλήματα και δη του
αδιέξοδου τέλματος του πολέμου. Και το εύρος αυτό εκτείνεται από το μηδέν της
απάθειας που προκαλείται από την αδιαφορία της αίσθησης της ασφάλειας έως το
άριστα της επεμβάσεως υπέρ της δικαιοσύνης που εμφορείται από το πνεύμα της
αλληλοπεριχώρησης και της εν συναίσθησης.
Κι όλα αυτά, φυσικά, μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο
διδαχής. Η εφαρμογή τους όμως;
Η λύση στο θέμα που εξετάζουμε είναι – κατά την άποψή μου- η
καταφυγή στην εμπειρική γνώση. Φιλοσοφούμε και στοχαζόμαστε πάνω σε καίρια
ερωτήματα περί ματαιότητος της πολεμικής, δίχως να χάνουμε την επαφή με το
αποτέλεσμα της εκάστοτε επιλογής μας. Η επαφή -εάν μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτή
τη λέξη- του ανθρώπου με μικρή ποσότητα αντίληψης του τι σημαίνει πόλεμος, όχι
βαδίζοντας στα πεδία των μαχών, αλλά διατηρώντας το μυαλό σε εγρήγορση δια
μέσου του προσωπικού παραδείγματος του μύστη με τον μυσταγωγό του και της
διαρκούς επαφής του μύστη με τις ανθρώπινες αξίες. Αυτό προϋποθέτει φυσικά έναν
εξαιρετικό δέκτη, και έναν ακόμα πιο χαρισματικό πομπό. Την ώρα της δοκιμασίας,
τον άνθρωπο που χειμάζεται θα τον στείλουμε όχι στη «φιλοσοφία», αλλά στους
«φιλοσόφους». Εκείνους δηλαδή που εκτός από τα υψηλά νοήματα και τις
δύσκολες εννοιολογικές τους τοποθετήσεις, που πολύ λίγα έχουν να μας πουν για
να μας στηρίξουν και να μας παρηγορήσουν την ώρα του πόνου και της διαίρεσης,
οφείλουν -εκ προοίμιου- να μας έχουν καταδείξει εμφανώς, το αποτέλεσμα της
δράσης των αποφάσεων που θα λάβουμε, μέσα από την προσωπική τους εμπειρία και
δια μέσω της «αφής» πάνω στο αποτέλεσμα των δυνητικών μας δράσεων, παρά από τις
προσωπικές τους μελέτες. Κατά βάθος μόνο ο «άνθρωπος» μπορεί να σώσει τον
άνθρωπο, όχι το βιβλίο καθεαυτό. Και ο «άνθρωπος» αυτός, της επικουρίας,
δεν είναι ανάγκη να έχει πάντοτε εγκύψει στα βιβλία· αρκεί να τον έχει διδάξει
η ζωή με τον πόνο της (Αν τύχει να είναι και το ένα και το άλλο, ακόμη
καλύτερα). Μπορεί οι αρωγοί αυτοί να είναι συνεργάτες, γνώριμοι της τελευταίας
ώρας, ηλικιωμένοι συγγενείς – ή δάσκαλοι, λησμονημένοι φίλοι, εξομολόγοι…
Υπάρχει μια εξαιρετικά συγκροτημένη, διαρκής και διαυγής
αποκάλυψη που πνέει με μορφή ησυχίας, εν είδει στοχασμού, όταν το χάραγμα του
πόνου επισκέπτεται και πλήττει την εσωτερική ειρήνη της ψυχής μας. Καθώς την
κοιτώ παρατηρώ πως μαζί της χορεύουν όλες οι πρωθύστερες επιλογές μας, που δεν
αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας του συμβόλου της αληθείας τους. Σε εκείνο το
μυρωμένο αεράκι που φέρνει η επιλογή της ξεκάθαρης ανάγνωσης, ο πόνος η ένταση
και ο αλληλοσπαραγμός εκλείπουν ή κρύβονται κάτω από το φωτεινό απαλό θρόισμα
της μνήμης. Και αν αποφασίσουν να βγουν για σεργιάνι στον κόσμο -με
το δηλητήριο της διχόνοιας και το πυρ της άγνοιας κρατημένο καλά στο χέρι - η
πραγματική τους ψευδεπίγραφη φύση θα τους προδώσει καθώς η φωτεινή αποκάλυψη
της αλήθειας θα έχει ήδη κάνει το σώμα τους διάφανο και πραγματικά ορατό τον
σκοπό τους. Και καθώς περιπλανιέται τη διάνοια μας και οι αισθήσεις μας μέσα σε
ένα πολύχρωμο σύμπαν διαφόρων ηθικών αναζητήσεων και στιγμιαίων επιλογών,
εντελώς ξαφνικά βυθιζόμαστε μέσα σε ένα πέλαγος ξεκάθαρων απαντήσεων,
αποκαλύψεων και πνευματικών αναλαμπών. Και δεν είναι το πέλαγος που
εμφανίστηκε εντελώς ξαφνικά μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας, αλλά το μαγικό
άγγιγμα της σοφής απόφασης που άνοιξε μπροστά μας το τοπίο και φώτισε με το
ξεχωριστό μπλε χρώμα της θάλασσας.
Για παράδειγμα, η έννοια της δικαιοσύνης είναι ένα ύψιστο
πνευματικό μέγεθος όπου λαμβάνει το σχήμα του φορέα της ιδέας που υπηρετεί κι
έτσι, διαφωνούμε διαρκώς, όχι τόσο για την έννοια της δικαιοσύνης αλλά
περισσότερο για την οπτική της αντίληψης.
Δεν ωφελεί λοιπόν να έχουμε μία Φιλοσοφία που θεωρητικολογεί
από καθ’ έδρας αλλά πρέπει να εφευρίσκουμε διαρκώς πρακτικούς τρόπους
εμβάθυνσης στην εμπειρία της αληθείας της. Η φιλοσοφία είναι μία υπέρτατη
νοητική ανάγκη του ανθρώπου που επιδρά και βελτιώνει την ψυχή μας. Η επίρρωση
όμως της αληθείας της, είναι καθαρά θέμα εσωτερικού διαλόγου την ώρα ακριβώς
της εμπειρικής της αποτύπωσης. Άρα η Φιλοσοφική σκέψη συμβάλει τα μέγιστα στην
ανάπτυξη αισθήματος Παγκόσμιας ευθύνης σε σχέση με το μείζον πρόβλημα του
πολέμου, που εξετάζω εδώ, όλα όμως ξεκινούν από το άτομο και την επίγνωση της
αληθείας.
Είμαι από εκείνους που υποστηρίζουν πως ένας «κούκος φέρνει
την Άνοιξη» πιστεύοντας πολύ στην ισχύ της επίδρασης στην κοινωνία ενός υγιούς
πνευματικά χαρακτήρα. Κι η πράξη αυτού και άλλων ανθρώπων για το κοινό καλό
είναι η υπέρτατη μορφή Φιλοσοφίας.
Η εικόνα του ζυγού. Η θέα μίας πόλης που οι κάτοικοί της
εμφορούνται από ηθικές αρχές και αξίες και,
σε αντιδιαστολή, η ίδια θέα της πόλης όπου οι κάτοικοί
της καταφεύγουν στον αλληλοσπαραγμό.
Να μην υπάρξει ιταμή καταφυγή στον μαθητευόμενο σοφό,
γεμάτον απόγνωση και θυμηδία-, να σου απαντά με τα περίφημα λόγια μιας
πασίγνωστης τραγωδίας: «Αχ! έχω φιλοσοφία, νομική και ιατρική, αλλοίμονο και
θεολογία συστηματικά σπουδάσει με θερμή προσπάθεια. Να! όμως που στέκομαι εδώ,
εγώ ο φτωχός τρελός, «και είμαι τόσο ξυπνός όσο και πρώτα!». («Φάουστ» του
Goethe, μέρος α΄, νύχτα).
Σας ευχαριστώ θερμά για την τιμή της προσοχής σας.